Een groeiend wetenschappelijk bewijs geeft aan dat thee gunstig is voor de gezondheid, inclusief stemmingsverbetering, verlaagd risico op cognitieve achteruitgang en depressie, preventie van hart- en vaatziekten, lager risico op sommige vormen van kanker en verminderde sterfte1, 2, 3, 4. Daarnaast heeft thee anti-diabetische, anti-verouderings, anti-stress, pro-cardiovasculaire en pro-metabole effecten1, 3. Deze voordelen van thee zijn te danken aan polyfenolen, waaronder catechines, theanine, cafeïne, theaflavins en andere natuurlijke bioactieve componenten.
Levert elk theesoort dezelfde gezondheidsvoordelen?
De verhouding tussen de bioactieve componenten in thee is verschillend, dat hangt af van de theesoort. Het onderscheid in theesoorten wordt gemaakt op basis van verwerkingstechnologie en gistingsgraad. Zo wordt thee na verwerking verdeeld in:
- ongefermenteerde thee (groene thee, witte thee),
- semi-gefermenteerde thee (oolongthee),
- volledig gefermenteerde thee (zwarte thee) en
- post-gefermenteerde thee (donkere thee).
Na verwerking zijn, bijvoorbeeld, catechines als onderdeel van theepolyfenolen, hoger bij ongefermenteerde thee. Terwijl volledig gefermenteerde thee en post-gefermenteerde thee meer andere bioactieve componenten bevatten zoals theaflavins en thearubigins1.
De aanwezigheid en de verschillende verhoudingen van bioactieve componenten in theesoorten bepalen de mate van invloed van thee op je totale gezondheid en op de gezondheid van je hersenen.
Waarom kan thee neurobeschermend werken?
Algemene neurobeschermende werking
Alle bioactieve theecomponenten hebben algemene neurobeschermende eigenschappen1, 5. Dat komt omdat ze zich optreden:
als natuurlijke antioxidant
De hersenen, als het meest zuurstofverbruikende orgaan in het menselijk lichaam, worden gemakkelijk beschadigd door oxidatieve stress, veroorzaakt door verschillende vrije radicalen en overgangsmetalen zoals ijzer en koper. Bioactive theecomponenten hebben een radicaal eliminerend vermogen en kunnen daardoor neuronen tegen oxidatieve stress-veroorzaakte dood beschermen en geprogrammeerde celdood (=apoptose) verfijnen1.
als metaalbinder (=metaalchelator)
Talrijke studies hebben aangetoond dat de ophoping van metalen zoals ijzer, koper en zink, een van de belangrijkste kenmerken van neurodegeneratieziektes is1. Er wordt vermoed dat de ophoping van metaal (ijzer, koper en zink) in de hersenschors met de leeftijd toeneemt, wat neurotoxiciteit veroorzaakt. Neurotoxiciteit leidt tot neurodegeneratieve ziektes1. De bioactieve theecomponenten kunnen de metalen aan zich binden waardoor zij neuronen tegen neurotoxiciteit beschermen.
als regulator van verschillende intracellulaire signaalroutes
Signaalroutes zijn belangrijk voor de regulering van veel celfuncties zoals celdeling, celdood en het in- en uitschakelen van bepaalde genen. Ze hebben een directe invloed op de cellulaire respons. Afwijkende activering of verstoring van signaalroutes kan leiden tot verschillende disfuncties van cellen6. Door signaalroutes te reguleren zorgen de bioactieve theecomponenten voor het goed functioneren van neuronen, hersencellen, en zijn daardoor ook beschermend1.
Specifieke neurobeschermende werking van theecomponenten
Naast de algemene werking hebben de bioactieve theecomponenten ook eigen specifieke eigenschappen.
Theepolyfenolen, met name catechines
Onder theepolyfenolen vallen o.a. catechines en hun bijproducten. Ze zijn overheersend aanwezig in ongefermenteerde groene en witte thee. Door zijn antioxiderende werking kan langdurig drinken van ongefermenteerde thee, met name door catechines, de door oxidatieve stress-veroorzaakte hersenveroudering voorkomen1.
Catechines zijn onderverdeeld in twee subgroepen: gallate en niet-gallate catechines. EGCG (epigallocatechin gallate) en EGC (epigallocatechin) vertegenwoordigen gallate catechines. EC (epicatechin) en ECG (epicatechin-3-gallate) horen tot niet-gallate catechines1, 5. In vergelijking met de niet-gallate catechines, zijn gallate catechines in staat om neuronen te beschermen door aggregatie van bèta-amyloïd (=Ab-aggregatie) te remmen, wat oorzaak is van ziekte van Alzheimer5.
EGCG en ECG zijn dominant aanwezig in thee en vertegenwoordigen 50-80% van de totale theecatechines5. Onder hen is EGCG de meest actieve verbinding. Het is ook extra voordelig voor de hersenen omdat EGCG de bloed-hersenbarrière kan passeren en daardoor eigen positieve effecten kan uitoefenen.
Als een krachtige antioxidant ruimt EGCG vrije radicalen op door directe of indirecte radicale kettingreacties te blokkeren, intracellulaire antioxiderende enzymactiviteit te activeren, de schadelijke bijproducten van vetontleding (=lipidenperoxidatie) te verminderen en intracellulair calcium vrij te geven1. Het laatste is nodig voor het goed functioneren van cellen en weefsels.
Door zijn specifieke invloed op signaalroutes in de hippocampus kan EGCG de overleving van neuronen en de groei van de nieuwe neuronen (=neurogenese) in hippocampus ook aanzienlijk verbeteren1. Dat betekent dat EGCG goed is voor geheugengerelateerde prestaties.
EGCG is ook een krachtig ontstekingsremmend middel omdat het invloed heeft op NF-kB signalering3. NF-kB speelt een sleutelrol bij het reguleren van de immuunrespons op infecties. Onjuiste regulatie van NF-kB is in verband gebracht met o.a. ontstekings- en auto-immuunziektes en verkeerde immuunontwikkeling.
Theanine
Naast catechines en voornamelijk, EGCG, bevat thee een ander voor hersenen belangrijke component, theanine. Theanine, ook bekend als L-theanine, is een uniek aminozuur dat voorkomt in ongefermenteerde thee.
Net als EGCG, kan theanine de bloed-hersenbarrière passeren en daardoor direct de hersenen beïnvloeden.
Theanine heeft een hele specifieke neurobeschermende werking op de hersenen.
Het wordt afgebroken tot glutamaat in de normale cellen, wat de intracellulaire concentratie van glutamine en glutathion verhoogt. Op deze manier kan theanine de extracellulaire glutamine-concentratie in de neuronen reguleren en daardoor neurobeschermende effecten op neurodegeneratieve ziektes uitoefenen1. Daarnaast zorgt de verhoogde glutamine voor verhoogde expressie van glutamine transporter, die op zijn beurt een van de intracellulaire signaalroutes, de mTOR-signaleringsroute, activeert. Deze mTOR-signaleringsroute is nodig voor de groei en ontwikkeling van nieuwe neuronen1, 7.
Aan de andere kant verzachten de verhoogde niveaus van glutathion oxidatieve schade. Dit komt doordat glutathion een belangrijke vrije radicalenvanger in het lichaam is. Door deze antioxiderende werking vermindert theanine ook toxiciteit van het schadelijke zware metaal cadmium in hersencellen1.
Theanine heeft ook antistress eigenschappen. Het heeft het vermogen om de door stress verhoogde hartslag tijdens het uitvoeren van stressvolle intellectuele taken, zoals bijvoorbeeld hoofdrekenen, te verlagen en andere niet-intellectuele stressgerelateerde symptomen (d.w.z. depressie, angst en slaap) te verminderen4, 8.
Cafeïne
Cafeïne is een belangrijk component in thee. Talrijke onderzoeken hebben aangetoond dat cafeïne negatief is gerelateerd aan een aantal neurodegeneratieve ziektes1. Het meest waarschijnlijke mechanisme is hier het vermogen van cafeïne om de A2AR adenosinereceptor te blokkeren. Cafeïne heeft een chemische structuur die erg lijkt op adenosine. Daarom kan cafeïne zich binden aan adenosinereceptoren en is daardoor in competitie met adenosine. Als A2AR-tegenstander heeft cafeïne het vermogen om de neurotoxiciteit te verminderen en andere interne processen bij neurogedeneratieve ziektes zoals ziekte van Parkinson en Alzheimer, te remmen1.
Theaflavins
Theaflavins zijn de belangrijkste bioactieve verbindingen van zwarte thee, die bijdragen aan de kleur en kwaliteit daarvan. Naast hun algemene neurobeschermende eigenschappen, staan theaflavins bekend om hun anti-ontstekende, anti-kanker, antibacteriële en anti-virale werking1.
Heeft thee ook invloed op cognitieve functies?
Naast een neurobeschermend effect op de hersenen, kunnen de bioactieve theecomponenten ook positief cognitieve functies beïnvloeden. Meerdere studies hebben aangetoond dat regelmatige consumptie van zwarte thee, oolongthee en groene thee bevorderlijk is voor aandacht, evenwicht en basisactiviteiten in het dagelijkse leven1.
Zoals hierboven gemeld, is EGCG (groene en witte thee) goed voor geheugengerelateerde prestaties. En tot de cognitieve voordelen van theanine (groene thee) horen o.a. het verbeteren van leer- en geheugencapaciteit, het verhogen van aandacht en concentratie, het verbeteren van de algemene mentale toestand, inclusief slaapkwaliteit en ontspanning1, 8. Eveneens werkt cafeïne stimulerend op cognitieve functies1, 4, 9. Meer hierover lees in mijn andere artikel.
Wat interessant is dat deze cognitieve effecten alleen significant worden bij theecomponenten in combinatie met elkaar. Individueel hebben ze weinig tot geen effect op behoud van cognitieve vaardigheden en preventie van cognitieve achteruitgang4. Dat komt doordat de theecomponenten met elkaar interacteren en daardoor elkaar versterken. Zo, bijvoorbeeld, is ontdekt dat cafeïne in combinatie met theanine gunstig is voor het verhogen van concentratie en aandacht en het verbeteren van de reactiesnelheid en nauwkeurigheid1. Een andere interessante interactie is gevonden tussen EGCG en cafeïne. EGCG zou het (over)stimulerende effect van cafeïne kunnen verzachten en de door cafeïne veroorzaakte angst kunnen omkeren. De synergetische mechanismen tussen catechines en theanine, catechines en cafeïne, of theanine en cafeïne zijn nog niet vastgesteld1.
Hieruit volgt een belangrijke conclusie. Als je geen theedrinker bent maar wel graag van de afzonderlijke theecomponenten wil profiteren, zou je thee drinken moeten overwegen. Want met een EGCG- of theanine supplement bereik je niet hetzelfde resultaat als met thee drinken.