Wist je dat regelmatige consumptie van chocolade de gezondheid van je hersenen kan bevorderen?
Op korte termijn kan chocolade je vermoeidheid verminderen, je stemming verbeteren en zelfs je denkprocessen onder stressvolle omstandigheden positief beïnvloeden1, 2, 3, 4!
Als je vaak chocolade eet, dan kan dat op lange termijn zowel je geheugen, als andere cognitieve functies (zoals bijvoorbeeld aandacht, plannen, redeneren, nemen van beslissingen en taal) significant verbeteren. Daarnaast verlaagt het eten van chocolade met maar liefst 41%(!) het risico op cognitieve achteruitgang en vermindert het een risico op leeftijdsgebonden neurodegeneratieve aandoeningen1, 5, 6.
Alle bovengenoemde gezondheidsvoordelen zijn te danken alleen aan pure chocolade met de hoge concentratie van cacao van ongeveer 80% van het totale gewicht. Ter vergelijking, melkchocolade bevat gemiddeld 20-25% cacao. Witte chocolade is helemaal cacao-vrij. Bovendien hebben melk- en witte chocolade veel meer suikers dan pure chocolade. En suikers hebben altijd nadelige gevolgen, niet alleen op je hersenen, maar ook op de rest van je lichaam.
Waarom levert cacao zoveel gezondheidsvoordelen op voor o.a. je hersenen?
Hoewel cacao rijk is aan vet en koolhydraten – die respectievelijk 50% en 25% van het totale gewicht vertegenwoordigen – zijn eiwitten, waaronder methylxanthines (zoals cafeïne en theobromine) en cacaopolyfenolen de meest actieve componenten in cacao. Beide dragen onder meer bij aan verbetering van je cognitieve functies2, 7. Zowel methylxanthines als cacaopolyfenolen kunnen de bloed-hersenbarrière passeren en daardoor rechtstreeks de hersenen beïnvloeden2.
Wat zijn methylxanthines en wat doen ze met je hersenen?
Cafeïne en theobromine zijn de belangrijkste vertegenwoordigers van methylxanthines en zijn in relatief grote hoeveelheden aanwezig in cacao1. Elk van deze componenten heeft zijn eigen rol.
Cafeïne werkt stimulerend op je centrale zenuwstelsel, waardoor je je beter, energievoller, efficiënter en scherper voelt.
Theobromine heeft slechts een mild stimulerend effect, maar wel een significante invloed op leervermogen en geheugen. Dat komt doordat theobromine de BDNF (Brain Derived Neurotropic Factor) kan reguleren en daardoor neuronen beschermt2. De BDNF draagt bij aan:
- het ontstaan van nieuwe neuronen
- het overleven van bestaande neuronen in bepaalde leer- en geheugen gebieden van de hersenen
- de groei van verbindingen tussen neuronen, wat leren mogelijk maakt3.
Daarnaast versnelt theobromine in combinatie met cafeïne de reactietijd en visuele informatieverwerking7.
Interessant is dat theobromine giftig is voor zoogdieren, bijvoorbeeld voor honden. Daarentegen is theobromine veilig voor mensen en schijnt het veiliger te zijn dan matige consumptie van cafeïne7.
Zowel cafeïne als theobromine leiden tot een lager risico op de leeftijdsgebonden cognitieve achteruitgang en op twee van de meest voorkomende neurodegeneratieve ziektes, de ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer1, 5, 7.
Hoe werken cacaopolyfenolen op je hersenen?
Cacaopolyfenolen, die het meest voorkomen in de vorm van epicatechine, hebben verschillende antioxiderende en ontstekingsremmende en daardoor neurobeschermende effecten op je hersenen. Deze effecten houden verband met twee veel voorkomende processen.
Ten eerste, dragen cacaopolyfenolen bij aan het goed functioneren van neuronen. Zo remmen ze het afsterven van neuronen veroorzaakt door neurotoxische stoffen zoals vrije radicalen; helpen ze bij de overleving van neuronen; en bevorderen ze een betere communicatie tussen neuronen1, 5, 8. Daarnaast veroorzaken cacaopolyfenolen gunstige veranderingen in structuur en vorming van neuronen in regio’s die betrokken zijn bij leren en geheugen5, 8.
Ten tweede, stimuleren cacaopolyfenolen verwijding van de bloedvaten, waardoor je hersenen beter van bloed voorzien worden5, 8. Dat is belangrijk voor een optimale werking van je hersenen. Een dergelijke verhoogde bloedstroom zorgt voor een constante zuurstof- en glucosetoevoer naar de weefsels van verschillende hersengebieden, waardoor je scherper en helder kan denken3, 5. De verhoogde bloedstroom werkt ook beschermend bij dementie en tegen beroerte1, 2, 3, 5, 8, 9.
Deze effecten van cacaopolyfenolen helpen niet alleen de cognitieve vaardigheden bij het ouder worden te behouden, maar ook om sommige eigenschappen van leeftijdsgerelateerde cognitieve achteruitgang te verminderen en zelfs terug te draaien5, 8.
Heel interessant is dat cacaopolyfenolen in staat zijn om ook je darmflora te beïnvloeden. De cacaomoleculen lijken belangrijke spelers te zijn bij de toename van gunstige darmmicroben (bijvoorbeeld Lactobacillus) en de afname van minder nuttige (bijvoorbeeld Clostridia)7. Gunstige darmmicroben werken ontstekingsremmend3. Daardoor kan pure chocolade ook gebruikt worden als prebiotica en probiotica7.
Als je je afvraagt, wat darmflora te maken heeft met de werking van je hersenen, lees mijn andere artikel hierover.
Wat heeft invloed op het gehalte van cacaopolyfenolen in chocolade?
Het gehalte van cacaopolyfenolen in chocolade is afhankelijk van de verwerkingstechnieken en de oorsprong van de gebruikte cacaobonen.
De bitterheid, die veroorzaakt wordt door polyfenolen, maakt echter onbewerkte cacaobonen onverteerbaar. Fabrikanten hebben daarom verwerkingstechnieken ontwikkeld om de bitterheid te elimineren. En dat gaat ten koste van de kwaliteit van het eindproduct, chocolade. Want dergelijke verwerkingsprocessen verlagen het polyfenolgehalte met een factor tien. Dat is jammer want cacaopolyfenolen in onbewerkte cacaobonen hebben meer antioxidanten dan de meeste voedingsmiddelen10.
Een ander factor die invloed heeft op het gehalte polyfenolen in chocolade, is de oorsprong van de cacaobonen. Bijvoorbeeld, het gehalte aan polyfenol epicatechine varieert van 2,66 mg/g in Jamaicaanse bonen tot 16,52 mg/g in Costa Ricaanse bonen5.
Wanneer is de werking van cacaopolyfenolen op je lichaam op zijn sterkst?
Cacaopolyfenolen worden snel in de dunne darm opgenomen en bereiken een maximale concentratie in het lichaam 2-3 uur na inname. Hun werking is voltooid 6-8 uur na inname3, 5. Er zijn vermoedens dat de effecten van cacaopolyfenolen zich kunnen accumuleren, indien ze dagelijks regelmatig geconsumeerd worden5.
Wat zijn de andere componenten van cacao?
Naast de meest belangrijke spelers in cacao, methylxanthines en polyfenolen, bevat cacao ook vezels, mineralen, vitamines en biogene amines.
Betreft mineralen zijn magnesium, koper, kalium en ijzer in aanzienlijke hoeveelheden aanwezig in cacao. Magnesium, koper en kalium spelen een cardiobeschermende rol, terwijl ijzer, voornamelijk aanwezig in pure chocolade, bijdraagt aan 25% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor een man van middelbare leeftijd3.
Vitamines B2 en B3 maken onderdeel uit van cacao7.
Cacao bevat ook biogene amines. Dat zijn, anders dan polyfenol, verbindingen met potentiële biologische activiteit. Voorbeelden hiervan zijn serotonine, tryptofaan, fenylethylamine, tyrosine, tryptamine en tyramine. Over het algemeen zijn hun concentraties niet relevant voor gezonde personen, omdat deze verbindingen worden afgebroken in het darmslijmvlies, de lever en de nieren door MAO (monoamine-oxidasen). Alleen mensen met MAO-deficiëntie voelen de nadelige effecten van biogene amines in vorm van hoofdpijn en verhoogde bloeddruk. Daarom wordt geadviseerd aan mensen met MAO-deficiëntie om chocolade en andere cacao-bevattende producten te vermijden5.
Waar rekening mee te houden?
De toegeschreven positieve effecten van pure chocolade op je hersenen wekken hoge verwachtingen. Maar je moet wel rekening houden met de andere factoren, zoals dieetcomponenten, levensstijl en woonomgeving, die de werking van cacao op je hersenen kunnen beïnvloeden.
Bovendien is er nog meer onderzoek nodig om te achterhalen hoe pure chocolade – in termen van doseringen en tijd – het beste kan worden gebruikt om de gunstige effecten op lange termijn te maximaliseren.