Als je vraagt waarom iemand een alcohol drinkt, is het meest voorkomende antwoord: “voor de gezelligheid, goed gevoel en ontspanning”. En dat klopt. Deze aangename effecten van alcohol zijn te wijten aan de afgifte van endorfines – natuurlijke opioïde “gelukshormonen” in de hersenen. Maar ook aan de veranderingen in de verhoudingen van de neurotransmitters in de hersenen. Neurotransmitters zijn chemische boodschappers die signalen door het hele lichaam versturen en daardoor denkprocessen, gedrag en emotie beïnvloeden. Neurotransmitters in de hersenen, die het meest door alcohol worden beïnvloedt, zijn dopamine, serotonine, GABA (gamma-aminoboterzuur) en glutamaat.
Plezier en beloning (dopamine)
Alcohol verhoogt de hoeveelheid neurotransmitter dopamine in het beloningscentrum van de hersenen, waardoor het gevoel van plezier ontstaat wanneer je een drankje neemt1.
Verbondenheid met anderen (serotonine)
Naast het verhogen van dopamine heeft alcohol ook een stimulerend effect op een andere neurotransmitter – serotonine1. Serotonine beïnvloedt je stemming, slaap en geheugen en geeft een gevoel van verbondenheid met anderen.
De gevoelens van o.a. plezier en verbondenheid met anderen stimuleren mensen om meer en vaker alcohol te drinken wat tot de ontwikkeling van alcoholtolerantie leidt en uiteindelijk alcoholverslaving kan veroorzaken.
Maar alcohol doet veel meer dan dat. Alcoholische dranken verstoren het subtiele evenwicht tussen neurotransmitter GABA en glutamaat in de hersenen, dat vitaal is voor de werking van de hersenen.
Ontspanning en ontstressen (GABA)
Alcohol verhoogt de effecten van de neurotransmitter GABA in de hersenen1, 2. Verhoogd GABA bevordert gevoelens van ontspanning en kalmte, waardoor we socialer en minder gestrest worden. Dat is toch positief, zou je denken. En dat zou ook zo zijn, als GABA een zelfstandige neurotransmitter was en niet afhankelijk was van de andere neurotransmitter – glutamaat.
Geheugen en herinneringen (glutamaat)
Glutamaat is de belangrijkste prikkelende zender in de hersenen en speelt een significante rol bij het vormen van herinneringen en emoties. De herinneringen worden gevormd nadat informatie is overgedragen van het korte termijn geheugen naar het lange termijn geheugen. Dit proces wordt geheugenconsolidatie genoemd. Alcohol interfereert met de consolidatie en het ophalen van herinneringen, wat leidt tot verwarring en onzekerheid de volgende dag. Maar het kan nog erger. Als je te veel drinkt, kan de overdracht van herinneringen van korte- naar lange termijn opslag tijdelijk geblokkeerd worden, wat tot black-outs leidt3.
Emoties (evenwicht tussen GABA en glutamaat)
Evenwicht tussen GABA en glutamaat is van vitaal belang voor een optimale hersenfunctie. Alcohol verschuift dit evenwicht door de remmende GABA te verhogen en tegelijkertijd het prikkelende glutamaat te verlagen. Om dit evenwicht te herstellen, passen de hersenen zich snel aan. Deze zelfregulatie uit zich in lage GABA niveaus en verhoogd glutamaat die gevoelens van angst, onrust en stress veroorzaken. Dat is de reden waarom je je eerst tijdens het drinken van alcohol goed, ontspannend en tevreden voelt, maar bij overmaat aan alcohol de volgende dag – angstig en ongerust.
Gevoel van opwinding
Naast een prettig en ontspannen gevoel door alcohol, drinken mensen om zich opgewekt en opgewonden te voelen. Daardoor lijkt alcohol een stimulerend middel te zijn. Maar laat je niet misleiden. Alcohol vermindert de activiteit in de prefrontale cortex en temporale kwab – belangrijke centra voor besluitvorming, zelfcontrole en sociaal functioneren. Dat kan je merken aan verminderde remmingen en beoordelingsvermogen en soms roekeloze beslissingen3. Maar ook worden doelgericht handelen, redeneren en problemen oplossen door alcohol moeizamer.
Naarmate je meer alcohol drinkt, worden je reactietijden langer en wordt je gedrag slecht beheerst en soms zelfs agressief – wat kan leiden tot vechtpartijen en andere soorten geweld3.
Zoals je ziet, veroorzaakt alcohol in eerste instantie veel positieve en prettige gevoelens en kan daardoor verslavend werken. Naast verslaving zijn er ook andere onaangename effecten van alcohol. Als je te veel drinkt, ontstaan gevoelens van angst, onrust en stress. Daarnaast wordt je geheugen, je intellectuele vermogens en je gedrag negatief beïnvloedt. Dus geniet, maar met mate!