Wijn levert zonder twijfel gezondheidsvoordelen, onder een belangrijke voorwaarde – het moet matig geconsumeerd worden (1-2 glazen per dag)1. Er bestaat redelijke overeenstemming over het feit dat matige wijnconsumptie gunstige effecten heeft bij: preventie en behandeling van hart- en vaatziektes, diabetes, hypertensie, osteoporose, chronische niet-verdraagbare ziektes, metabool syndroom, sommige vormen van kanker en verlenging van levensduur1, 2, 3, 4. Matig wijngebruik verbetert ook de gemoedstoestand en de kwaliteit van leven voor ouderen door een meer gezelligheid te creëren. Het helpt ook de eetlust te stimuleren5.
Deze gunstige effecten van wijn worden deels toegeschreven aan alcohol maar voornamelijk aan polyfenolische verbindingen2. De invloed van alcohol op de hersenen heb ik in een van mijn andere artikelen beschreven. De polyfenolische verbindingen op hun beurt onderscheiden wijn van andere alcoholische dranken, waardoor wijn extra voordelen biedt voor de gezondheid1, 4, 5.
Gezondheidsvoordelen van wijn op de hersenen
Een steeds meer geaccepteerd inzicht is dat wijngerelateerde polyfenolische verbindingen neuroprotectieve effecten hebben5, 6. Deze neuroprotectieve effecten worden niet alleen bereikt door antioxiderende werking, maar ook via een gecombineerd vermogen om amyloïde-aggregatie tegen te werken, neuro-ontsteking te onderdrukken, signaalroutes te moduleren en mitochondriale disfunctie te verminderen6.
De neuroprotectieve effecten van de lichte tot matige wijnconsumptie kunnen zich uiten in:
groter hersenvolume
Er is ontdekt dat mensen met lichte tot matige wijninname een groter totaal hersenvolume hebben in vergelijking met niet-drinkers. Hieruit volgt dat wijn een beschermend effect op de hersenen heeft1.
verminderd risico op cognitieve stoornissen
Mensen met een lage consumptie van wijn (1–8 glazen wijn per maand) hebben een beter behoud van witte stof en cerebrale bloedstroom met name bij cognitief gezonde ouderen7. Een verhoogde consumptie (9–28 glazen wijn per maand) van wijn daarentegen heeft alleen maar ongunstige cognitieve effecten.
verminderd risico op cognitieve achteruitgang
Van alle alcoholische dranken was rode wijn de enige drank die cognitieve achteruitgang vertraagde door aanwezigheid van niet-alcoholische bestanddelen in rode wijn1, 8. 9, 13. Het beste effect is waargenomen bij 1,5 glazen rode wijn per dag. Helaas had rode wijn geen invloed op de mate en snelheid van cognitieve achteruitgang bij mensen die al een neurogedeneratieve ziekte hadden, zoals bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer1.
Daarnaast had rode wijn een stimulerend effect op geheugen, verbale vaardigheden en flexibiliteit1, 7. Zware drinkers daarentegen hadden de slechtste resultaten bij geheugentesten en intelligentietaken in vergelijking met matige of niet-drinkers9.
verminderd risico op dementie
Verschillende Europese onderzoeken bevestigen een verlaagd risico op dementie bij matige wijndrinkers ongeacht hun geslacht5, 13.
verminderd risico op depressie
Volgens de PREDIMED-studie verlaagt matige wijnconsumptie van 2 tot 7 glazen per week maar liefs met 32% (!) het risico op depressie. De gunstige effecten van wijn op depressie zijn hoogstwaarschijnlijk te danken aan polyfenolen1. Daarentegen wordt het risico op depressie alleen maar hoger bij zwaar drinken1.
meer ontspanning
Wijn is een goed ontspanningsmiddel. Het helpt angst te verminderen. Alleen overmatig gebruik of misbruik is gevaarlijk5.
Wijn polyfenolen
Zoals hierboven vermeld, hebben neuroprotectieve effecten van wijn te maken met de polyfenolen in wijn. De polyfenolsamenstelling en het exacte gehalte ervan in de wijn zijn afhankelijk van een aantal factoren, zoals het druivenras. Witte wijnen bevatten meestal minder polyfenolen dan rode. Dat is de reden waarom met name rode wijn meer gezondheidsbevorderende eigenschappen voor de hersenen heeft4.
De rode wijn polyfenolen kunnen verdeeld worden in twee hoofdgroepen: flavonoïden en niet-flavonoïden.
Vooral flavonoïden zijn in verband gebracht met extra voordelen voor de gezondheid9. De belangrijkste flavonoïde verbindingen zijn in grote hoeveelheden aanwezig in rode wijn. Ze omvatten verschillende klassen zoals flavanolen (zoals (epi)catechine), flavonolen (bijvoorbeld myricetin en quercetin) en anthocyaninen (bijvoorbeeld malvidine-3-glucoside).
De niet-flavonoïde verbindingen bevatten verschillende fenolzuren, fenolen en stilbenoïden zoals resveratrol5, 9.
Hoofdzakelijk resveratrol is interessant in het kader van de voordelen voor de gezondheid van de hersenen. In tegenstelling tot andere antioxidanten kan resveratrol de bloed-hersenbarrière wel binnendringen en zo de hersenen en zenuwcellen beschermen. Zo levert het een bijdrage aan de vertraging van de ziekte van Alzheimer en Parkinson door neurondifferentiatie van de cellen te stimuleren6, 10.
Resveratrol vermindert ook bloedplaatjesaggregatie en gaat dus de vorming van bloedstolsels of trombi tegen4.
Nuances bij wijnconsumptie
Wijn heeft een complexe samenstelling, die door verschillende factoren wordt beïnvloedt2.
Druivensoort (witte en rode wijn)
Zoals eerder vermeld, is rode wijn beter voor je hersenen en algemene gezondheid dan witte. Dit heeft te maken met een groter antioxiderend effect van de rode wijn door het hogere polyfenolgehalte, met name flavonoïden4, 9.
Alcoholpercentage
Verrassend genoeg veroorzaakt alcoholarme wijn t.o.v. wijn met een hoog alcoholpercentage een aanzienlijk grotere activering van de hersengebieden, de rechter insula en het cerebellum11. Deze hersengebieden zijn o.a. verantwoordelijk voor de verwerking van smaakintensiteit. Dat betekent dat wijn met een lager alcoholpercentage niet alleen als gezonder beschouwd kan worden, maar ook als lekkerder ervaren kan worden. Dit is omdat het lagere alcoholgehalte niet de subtiele smaken en aroma’s van de wijn overschaduwt.
Ook interessant is, dat alcoholvrije wijn in staat is om zijn antioxiderende voordelen te behouden9.
Wijnsamenstelling
Wijnen verschillen in hun samenstelling en druivensoort. Bodem, weer, klimaat, oogst, wijnbereiding, rijpheid, biologische beschikbaarheid van bioactieve componenten in wijn en geconsumeerde hoeveelheid spelen ook een significante rol in voordelen voor de gezondheid.
Individuele eigenschappen/kenmerken
Bovendien hebben individuele kenmerken zoals darmflora, opname van voedingstoffen en genetica invloed bij de wijnconsumptie1, 4.
Het is zeldzaam, maar wijn kan ook allergie, ontsteking, bepaalde vormen van kanker en disbalans van de darmflora veroorzaken. Dat heeft te maken met individuele storingen in het metabolisme door wijn polyfenolen10.
Hoe te drinken
Het gezonde patroon bij wijn drinken is ook als “een mediterrane manier van drinken” bekend. Dit gezonde voedingspatroon betekent een regelmatige, matige wijnconsumptie voornamelijk tegelijkertijd met voedsel (maximaal twee glazen per dag voor mannen en één glas voor vrouwen)1, 4, 12.
Tot het mediterrane dieet horen het eten van veel en variabel plantaardig voedsel, hoge consumptie van granen, gebruik van olijfolie als de belangrijkste vetbron en een lage inname van (rood) vlees.
Desondanks moeten niet-drinkers niet worden aangemoedigd om wijn beginnen te drinken1. Dat komt doordat wijn net als andere alcoholische dranken niet alleen voordelen maar ook nadelen heeft. Je moet er van bewust zijn dat wijn veel “lege” calorieën bevat. Dat wil zeggen dat alcohol in wijn geen voedingswaarde oplevert. Bovendien kan wijn verslavend werken en kan daardoor meer nadelen dan voordelen voor de gezondheid van je hersenen bieden.
Tot slot laten we minder, maar bewust drinken om met helder hoofd en gezonde hersenen ouder te kunnen worden!